«һәммә үчүн адаләт» тәшкилатиниң «уйғурларни қутулдуруш» паалийити, давамлишиватқан ирқий қирғинчилиқ арқа көрүнүшидә мишел бачелетниң йеқинда хитайға қилған зийаритини әйиблиди
2025-йили 28-өктәбир (байанат)
«һәммә үчүн адаләт» тәшкилатиниң «уйғурларни қутулдуруш» паалийити б д т ниң сабиқ кишилик һоқуқ алий комиссари мишел бачелетниң 2025-йили 13-14-өктәбир күнлири бейҗиңда б д т айаллар комитети вә хитай хәлқ җумһурийити тәрипидин ортақ өткүзүлгән дунйа рәһбәрлириниң айаллар мәсилиси йиғини җәрйанида қилған зийаритини қаттиқ әйибләйду. ишәнчлик дәлилләр уйғурлар вә башқа түркий хәлқләргә қарита ирқий қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәтләрниң давамлишиватқанлиқини көрситип турған бир пәйттә елип берилған бу зийарәт, җавабкарлиқтин көрә көз бойамчилиқни алдинқи орунға қойуштәк давамлиқ бир әндизини намайан қилди.
бачелетниң айаллар һоқуқини күчәйтиш йиғиниға қатнишишидики мәсхирилик әһвал қанчә тәкитләнсиму аз. ишәнчлик доклатларда көрситилишчә, уйғур айаллири мәҗбурий туғмаслаштуруш, җинсий зораванлиқ вә балиларни аилисидин айришқа учриған болуп, бу қилмишлар бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң өзи вә мустәқил кишилик һоқуқ тәшкилатлири тәрипидин һөҗҗәтләштүрүлгән. 2021-йилидики «уйғур соти» доклатида мәҗбурий туғмаслаштуруш нисбитиниң дунйадики әң йуқири дәриҗидә икәнлики ениқланған, һайат қалғанларниң гуваһлиқ сөзлиридә лагерларда системилиқ басқунчилиқ вә хорлуқниң тәпсилатлири байан қилинған. хитайниң тутқун қилиш системисидин һайат қалған уйғур айал гүлбаһар җәлилова мундақ дегән: «биз мусулман болғанлиқимиз үчүн бәдинимиздин номус қилидиған һаләткә кәлтүрүлдуқ вә һақарәтләндуқ». бәзи тутқунларға һечқандақ чүшәнчә берилмәй окул вә намәлум дорилар урулуп, бәзи айалларниң һәйз көрүши тохтитилған. униң вә башқиларниң гуваһлиқ сөзлири, бундақ җинайәтләрни садир қиливатқан бир һакимийәт астида «айаллар рәһбәрлики» ни тәбрикләшниң чоңқур икки йүзлимиликини гәвдиләндүриду.
«һәммә үчүн адаләт» тәшкилатиниң тәшвиқат директори һена зубәри мундақ дәйду: «уйғур айаллири хитай коммунистик партийәси (җ к п) ниң бу ирқий қирғинчилиқиниң асаслиқ зийанкәшликигә учриғучилиридур. улар қуллуқ, қийин-қистақ, җинсийәткә асасланған зораванлиқ, тәшкиллик басқунчилиқ системиси, җинсий қуллуқ, мәҗбурий никаһ вә туғмаслаштурушқа дуч кәлмәктә. улар балилиридин, һәтта емитиватқан бовақлиридин айрилишниң роһий азабини тартмақта, етиқадсиз коммунист хитайларға йатлиқ болуш йаки ата-анисиниң түрмигә ташлинишидәк қорқунчлуқ таллашқа дуч кәлмәктә. бачелет вә б д т айаллар мунбириниң тәкшүрүши керәк болғини дәл мушу».
йиғин җәрйанида, хитай әмәлдарлири бачелетни «хитай хәлқиниң дости» дәп қарши алди, уму ашкара һалда паалийәтниң мувәппәқийитини махтап, хитайниң көп тәрәпчиллик вә «инсанийәт үчүн ортақ кәлгүси» дегән сөзини тәкрарлиди. бу көрүнүш униң җ к п ни уйғур айаллири вә аилилиригә қаратқан системилиқ бастуруши тоғрисида қәтий туралмай, бейҗиңниң шәртлири бойичә һәрикәт қилишқа майил икәнликини йәниму мустәһкәмлиди.
«уйғурларни қутулдуруш» паалийитиниң гуруппа башлиқи арслан һидайәт мундақ деди: «мишел бачелет җ к п өткүзгән бир паалийәткә қатнишип, бу пурсәттин пайдилинип униң давамлишиватқан кишилик һоқуқ дәпсәндичиликини тәкшүрүшниң орниға, йәнә бир қетим маһийәттин көрә шәкилвазлиқни таллиди. бир сабиқ б д т кишилик һоқуқ комиссари хитайға уйғур хәлқи үчүн һәқиқәт вә җавабкарлиқни издигили бериши керәк иди, уларниң зулумиға мәсул әмәлдарлар билән бир сәһнидә көрүнүш үчүн әмәс».
бачелетниң йеқинқи зийарити униң узун муддәтлик һәрикәтсизлик хатирисигә қошулған йәнә бир иштур. у алий комиссарлиқ вәзиписини өтигән төт йил ичидә, җ к п ниң милйонлиған уйғурни тутқун қилғанлиқини әйибләйдиған бирәр мустәқил байанат елан қилалмиди. униң бу вәһшийликләрни бирдинбир етирап қилиши 2022-йили 31-авғуст, вәзипә муддитиниң ахирқи саитидә, инсанийәткә қарши җинайәтләрни дәлилләйдиған, узун кечиктүрүлгән бир доклат билән болған болуп, бу һәқиқий рәһбәрликни намайан қилиш үчүн бәкла кечиккән иди.
«уйғурларни қутулдуруш» паалийити йәнә б д т ға әза дөләтләр вә пуқралар җәмийитини мишел бачелетниң кейинки б д т баш катиплиқиға намзатлиқини рәт қилишқа вә кейинки баш катипниң бачелетниң вәзипә муддитидә еғир дәриҗидә кәмчил болған мислисиз сәмимийәт, ашкарилиқ вә җавабкарлиқни намайан қилишини тәләп қилишқа чақириду. «һәммә үчүн адаләт» тәшкилатиниң рәиси имам абдулмәлик муҗаһид мундақ деди: «йилларчә ирқий қирғинчилиқ алдида сүкүт қилғандин кейин мишел бачелетни баш катип намзатлиқи билән мукапатлаш, у үмидини йәрдә қойған қурбанларға қилинған һақарәттур. милйонлиған киши тутқун қилиниватқан, қийин-қистаққа елиниватқан вә кимликидин мәһрум қилиниватқан бир пәйттә хитайниң вәһшийликигә қарши турушни рәт қилиши, уни бирләшкән дөләтләр тәшкилатиға рәһбәрлик қилиш салаһийитидин мәһрум қилиду».
«һәммә үчүн адаләт» тәшкилатиниң «уйғурларни қутулдуруш» паалийити хитай һөкүмитиниң җинайәтлири үчүн җавабкарлиқни сүрүштүрүш, дунйа миқйасида уйғурларниң һәқ-һоқуқини тәшәббус қилиш вә хәлқаралиқ органларниң әмди адаләт орниға сүкүтни мукапатлимаслиқиға капаләтлик қилиш вәдимизни йәнә бир қетим тәкитләйду.
