шинҗаңдики завуттики айал ишчилар. Weibo дин елинди.
бастурушни «йардәм» дәп қайта ораш хитай тәшвиқатиниң асаслиқ қоралидур. бир доклат йалғанчилиққа қурулған истратегийәни паш қилди.
2025-йили 29-өктәбир | массимо интировигнә
көзни қамаштуридиған ул әслиһәләр вә телевизорда көрситилидиған лента кесиш мурасимлири дәвридә, тәрәққийат қанунийлиқниң тилиға айланди. әмма «уйғур кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати» елан қилған «қоралға айландурулған тәрәққийат: шинҗаңдики йардәм бастурушни қандақ күчәйтиду» намлиқ доклатида, кишини ойландуридиған бир қарши байанни оттуриға қойди. бу интайин тәпсилий тәтқиқ қилинған доклатта, хитайниң шинҗаң районидики һөкүмәт йетәкчиликидики йардәмниң битәрәп сехийлиқ һәрикити әмәс, бәлки тәрәққийат байриқи астида мәнзириләрни, кимликләрни вә етиқадларни қайтидин шәкилләндүридиған һесаблиқ контрол механизми икәнлики ашкариланди.
доклат ениқ бир алдинқи шәрт билән башлиниду: «шинҗаңдики тәрәққийат йардими пәқәт иқтисадий ешиш үчүнла әмәс, бәлки идеологийәлик бирликни мәҗбурий иҗра қилиш вә уйғур кимликини йоқитишниң бир қоралидур.» доклат баштин-ахир йол, мәктәп вә санаәт районлириниң маһийәттә зийансиз дегән қарашқа җәң елан қилиду. әксичә, бу түрләрниң техиму кәң даирилик ассимилйатсийә, көзитиш вә бастуруш истратегийәсигә қандақ сиңдүрүлгәнликини көрситип бериду. йардәм җәмийәтләрни күчләндүрүш үчүн әмәс, бәлки уларни қайта қуруп чиқиш үчүн тәқсим қилиниду. апторлар һөкүмәт йардәм пули, кәспий тәрбийәләш вә намратлиқтин қутулдуруш пиланлириниң сийасий садақәт, диний итаәт вә мәдәнийәтни йоқитиш билән қандақ бағлинишлиқ икәнликини из қоғлап тәкшүриду.
доклатниң әң күчлүк тәсиргә игә бөләклириниң бири, бай өлкиләрниң шинҗаңниң тәрәққийатиға йардәм беришкә мәсул қилинидиған «җүплишип йардәм бериш» (对口援疆) сийаситиниң ролини тәһлил қилиду. қәғәз йүзидә, бу районлар ара иттипақлиқниң бир үлгиси. әмәлийәттә, у идеологийә експорт қилидиған бир туруба йолидур. «җүплишип йардәм бериш түрлири пәқәт иқтисадий болупла қалмай, бәлки хәнзу мәркәзлик идарә қилишни експорт қилидиған вә уйғур мәдәнийәт аптономийәсини бастуридиған сийасий қораллардур.» бу пиланлар астида қурулған завутларда көпинчә «қайта тәрбийә»дин өткән уйғурлар ишлитилиду вә уларниң әмгики рәқәмлик көзитиш системилири арқилиқ назарәт қилиниду. доклатта йардәм мәблиғиниң партийә шоарлири диний символларниң орнини алған «үлгилик йеза-кәнтләр»ни қурушқа қандақ ишлитилгәнлики вә мәсчитләрни чеқишниң «шәһәрни йеңилаш» дәп қандақ ақланғанлиқи һөҗҗәтләштүрүлгән.
апторлар йәнә тәрәққийат тилиниң өзини тәһлил қилиду. «намратлиқтин қутулдуруш», «заманивилаштуруш» вә «бир гәвдилишиш» қатарлиқ аталғуларниң йәр-җайидин көчүрүш вә контрол қилишниң пәрдиләнгән ипадилири икәнлики көрситилгән. һөкүмәтниң йардәм пиланлири уйғур җәмийитини күчләндүрүш үчүн әмәс, бәлки уни қайтидин шәкилләндүрүш үчүн лайиһәләнгән. мәсилән, кәспий тәрбийәләш мәркәзлири йуқириға өрлишиш пурсити сүпитидә тәсвирләнгән, әмма әмәлийәттә идийә сиңдүрүш орунлири сүпитидә хизмәт қилиду. диний паалийәтләр чәклиниду йаки пүтүнләй мәни қилиниду, һәмдә һөкүмәт мурасимлириға қатнишиш хизмәт, өй-җай вә маарипқа еришишниң алдинқи шәртигә айлиниду.
доклатниң муқависи.
бу доклатни алаһидә күчлүк қилған нәрсә, униң өз көз қаришини испатлаш үчүн биринчи қол мәнбәләрни — һөкүмәт һөҗҗәтлири, хамчот тәқсимати вә сийасәт йолйоруқлирини ишләткәнликидур. у тәхмин йаки аңлиған гәпләргә тайанмайду. у тәрәққийатниң қур-қурдин қандақ қоралға айландурулғанлиқини көрситип бериду. апторлар йардәмниң дөләт игидарчилиқидики карханилар вә йәрлик партийә комитетлири арқилиқ қандақ йөткәлгәнликини, шу арқилиқ итаәт қилишниң мукапатлинидиған вә қарши чиқишниң җазалинидиған бир система бәрпа қилинғанлиқини гәвдиләндүриду. һәтта мәдәнийәт байрамлири вә сайаһәтчилик тәшәббуслириму диний вә сийасий мәнисидин айриветилгән, уйғур кимликиниң тазиланған нусхисини тәшвиқ қилиш үчүн қайтидин ишлитилиду.
бинакарлиқ, тил вә сийасәт бир йәргә җәм болған һоқуқ естетикисиға диққәт қилидиған оқурмәнләр үчүн, бу доклат йумшақ мустәбитликни шифирлиқ йешишкә йардәм бериду. униң тәсири шинҗаңдин һалқип, тәрәққийатниң бастуруш қорали сүпитидики йәршаривий ақивәтлирини көрситип бериду. апторлар мушуниңға охшаш моделларниң хитайдики башқа аз санлиқ милләт районлириға вә бәлким униңдин һалқиған җайларға експорт қилиниватқанлиқидин агаһландуриду. доклатниң аһаңи тәмкин, әмма җиддий, униң услуби аддий, әмма тәсирлик. у бизни қурулуш решаткисиниң арқисиға нәзәр селип, «ким мәнпәәт алиду, ким йоқап кетиду?» дәп сорашқа чақириду.
қисқиси, «қоралға айландурулған тәрәққийат» намлиқ бу доклат йардәмниң қандақ қилип һәм совғат һәм қорал болалайдиғанлиқини чүшинишни халайдиған һәр қандақ адәм үчүн зөрүр әсәрдур. услуби нәпис, мәнбәси инчикә вә әхлақий җәһәттин өткүр болған бу доклат бир агаһландурушни өз ичигә алиду. у бизгә әркинликсиз тәрәққийатниң пәқәтла контрол қилишниң йәнә бир шәкли икәнликини әслитиду.
https://bitterwinter.org/silk-roads-and-surveillance-how-aid-became-a-tool-of-control-in-xinjiang/
