вашингтон, 2025-йили 6-нойабир - (ANI): шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити (ETGE) америка қошма иштатлири вә оттура асийа дөләтлирини вашингтонда өткүзүлмәкчи болған C5+1 башлиқлар йиғинида шәрқий түркистан вәзийитини күнтәртипкә киргүзүшкә чақирди.
рәсмий тор бетиниң хәвиригә қариғанда, шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити хитайниң уйғур, қазақ, қирғиз вә башқа түркий хәлқләрни нишан қилған давамлиқ ирқий қирғинчилиқи вә инсанийәткә қарши җинайәтлиригә чарә көрүшниң җиддий зөрүрлүкини тәкитлигән.
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмитиниң ташқи ишлар министири салиһ худайар мундақ деди: «шәрқий түркистан оттура асийаниң йүрикидур. хитайниң шәрқий түркистанни ишғал қилиши бейҗиңниң пүткүл райондики сийасий, һәрбий вә иқтисадий кеңийишигә қолайлиқ йаритип бәрди. хитайниң шәрқий түркистандики мустәмликичилик, ирқий қирғинчилиқ вә ишғалийәт һәрикитигә қарши туруш оттура асийаниң мустәқиллиқи вә хәвпсизликини қоғдаш үчүн интайин муһим».
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити байанатида бу нуқтини алаһидә тәкитлиди.
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити 1949-йили хитай шәрқий түркистанни ишғал қилғандин буйан, бейҗиңниң бу районни база қилип, йавро-асийа қитәсидики тәсирини кеңәйтип кәлгәнликини тәкитлиди.
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмитиниң билдүрүшичә, бүгүнки күндә шәрқий түркистан хитайни оттура асийа, оттура шәрқ вә йавропа билән туташтуридиған муһим енергийә туруба йоллири, қатнаш торлири вә рәқәмлик ул әслиһәләр җайлашқан «бир бәлбағ, бир йол» тәшәббусиниң йадросиға айланған.
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити йәнә хитайниң уйғур вә башқа түркий хәлқләргә қаратқан зийанкәшликлириниң кәң көләмлик тутқун, мәҗбурий туғут чәкләш, балиларни аилисидин айриветиш, мәҗбурий әмгәк вә әза елишни өз ичигә алидиғанлиқиниму тәкитлиди. бу җинайәтләр америка қошма иштатлири тәрипидин «ирқий қирғинчилиқ», бирләшкән дөләтләр тәшкилати тәрипидин болса «инсанийәткә қарши җинайәт» дәп етирап қилинғаниди. сүргүндики һөкүмәт оттура асийа дөләтлири һөкүмәтлириниң давамлиқ сүкүт қилишиниң бейҗиңниң тәсир күчигә йол қойуш вә районниң игилик һоқуқини аҗизлаштуруштәк хәтәрни пәйда қилидиғанлиқидин агаһландурди.
шәрқий түркистан сүргүндики һөкүмити (ETGE) өзини хитай тәрипидин «шинҗаң» дәп атилидиған райондики шәрқий түркистан хәлқиниң вәкили дәп қарайдиған бир тәшкилаттур. сүргүндики һөкүмәт сүпитидә паалийәт елип бериватқан бу тәшкилат өзи әмәлийәттә һөкүмранлиқ қилмайватқан бир земин үстидин һакимийәт йүргүзүш һоқуқини дәва қилидиған болуп, шәрқий түркистанниң мустәқиллиқини тәшәббус қилиш билән биргә, асаслиқи уйғур вә башқа түркий хәлқләрниң һәқ-һоқуқлирини йақлайду.
бир қисим таратқуларниң хәвәрлиригә қариғанда, уйғурлар шәрқий түркистанда еғир қийинчилиқларға дуч кәлмәктә. улар йәнә тохтавсиз көзитиш, тил вә дин чәклимиси, маарип вә ишқа орунлишиш пурсәтлириниң чәклинишигә учраватқан болуп, бу әһваллар уларниң өз кимликини вә асасий кишилик һоқуқлирини сақлап қелишини қийинлаштурмақта . (ANI)
