җәнвә [шиветсанийә], 30-нойабир (ANI хәвәр агентлиқи): җәнвәдики бирләшкән дөләтләр тәшкилати (б д т ) азсанлиқлар мәсилилири мунбиридә, уйғур демократийә вә кишилик һоқуқ мәркизи рәиси долқун әйса тәсирлик бир нутуқ сөзләп, хитай вәкилиниң уни тосқунлуққа учритиш вә җимитуруш урунушиға қаримай, хитайниң уйғур хәлқигә қаратқан системилиқ бастурушлирини ашкарилиди.
хитай вәкили тосқунлуқ қилип: «мән байа дегәнлиримни тәкитлишим керәк. бу мунбәрдин пайдилинишқа урунуватқан бу ғәйрий һөкүмәт тәшкилати, хитайниң земин пүтүнлүки вә игилик һоқуқиға бузғунчилиқ қиливатиду» дегән иди. бирақ, йиғин рийасәтчиси долқун әйсаниң сөзини давамлаштурушиға рухсәт қилди; бу әһвал дипломатик еһтийатчанлиқ һөкүм сүргән б д т мунбиридә кәм учрайдиған очуқ-ашкара қаршилиқ көрситиш пурсити болуп қалди.
долқун әйса дунйа вәкиллири алдида сөзлигән нутқида, уйғур муһаҗирлириниң вәтинидә системилиқ йоқитилған мәдәнийәт вә пуқрави бошлуқларни чәт әлләрдә қандақ қайта қуруп чиққанлиқини тәкитлиди. у: «дунйаниң һәрқайси җайлиридики уйғур җамаәтлири тил мәктәплири, сәнәт паалийәтлири, демократик тәшкиллиниш вә пуқрави органлар арқилиқ мәдәнийитимизни қайта җанландурди. биз йашаватқан җәмийәтләрни бейитиш билән биргә, өз мираслиримизни қоғдаватимиз» деди.
хитай һөкүмитиниң давамлишиватқан зийанкәшликини әйиблигән долқун әйса, хитайни «уйғурларни өз тупрақлирида азсанлиққа айландуруш»қа урунуш вә кәң көләмлик тутқун қилиш, мәдәнийәтни йоқитиш һәмдә сийасий бастуруш арқилиқ ирқий қирғинчилиқ йүргүзүш билән әйиблиди.
у даңлиқ уйғур зийалийлиридин пирофессор илһам тохти, доктор гүлшән аббас вә башқиларниң қамаққа елинғанлиқини тилға елип: «бу шәхсләр башқа җайларда болса, төһпилири үчүн алқишлинидиған йәрдә, узун муддәтлик қамақ җазалирини өтимәктә» деди.
долқун әйсаниң гуваһлиқи йәнә шәрқий түркистанда тил вә маарип һоқуқлириниң вәйран қилинғанлиқиға, җүмлидин мәктәпләрдә уйғур тили оқутушиниң бикар қилинғанлиқиға диққәтни тартти. у: «бу, хатирә, тарих вә кимликниң давамлишишиға бузғунчилиқ қилиду» дәп тәкитләш билән биргә, б д т ға әза дөләтләрни мәдәнийәт вә тил әркинликини қоғдашқа һәмдә «вәкиллик қилинмиған авазларниң қорқунч, кәмситиш вә сийасий бесимсиз төһпә қошушиға» капаләтлик қилишқа чақирди.
долқун әйсаниң нутқи давамида хитай вәкилиниң уни тохтитишқа урунуши билән йүз бәргән бу тоқунуш, хитайниң кишилик һоқуқ хатирисигә қаритилған хәлқара тәкшүрүшләр әтрапидики чоңқур сүркилишни йорутуп бәрди.
