ANI | 2025-йили 6-декабир | вашингтон, D.C. [америка]
дунйа уйғур қурултийи (D U Q) елан қилған бу һәптилик хизмәт ахбаратида, хитайниң уйғур хәлқигә йүргүзүватқан вәһшийликлирини паш қилиш һәмдә шәрқий түркистанда давамлишиватқан ирқий қирғинчилиқниң хәлқаралиқ җавабкарлиқини сүрүштүрүшни күчәйтиш мәқситидә, асийа, йавропа вә шималий америкада өткүзүлгән бир қатар муһим паалийәтләр йорутулди.
30-нойабир күни, йапонийәдики уйғур җамаити дунйа уйғур қурултийиниң биваситә йетәкчиликидә, токйониң накано (Nakano) вогзали алдида аммиви тәшвиқат паалийити өткүзүп, хитай һакимийитиниң уйғурларға қаратқан зийанкәшликини күнтәртипкә елип кәлди. паалийәт иштиракчилири икки саәт ичидила 300 гә йеқин тәшвиқат варақчиси тарқитип, йәргилик аһалиләр вә йолучиларға бейҗиңниң кәң көләмлик тутқун қилиш, мәҗбурий әмгәк вә диний бастуруш қатарлиқ вәһшийанә сийасәтлири һәққидә әтраплиқ мәлумат бәрди. дунйа уйғур қурултийи накано районлуқ кеңәш әзаси йошиданиң (Yoshida) нәқ мәйданға келип мәдәт бәргәнлики үчүн алаһидә миннәтдарлиқ билдүрди.
икки күндин кейин, йәни 2-декабирда, дунйа уйғур қурултийи иҗраийә комитетиниң рәиси рошән аббас ханим, истанфорд университетида гувер институти (Hoover Institute) вә истанфорд кишилик һоқуқ вә хәлқара әдлийә мәркизи тәрипидин уйуштурулған муһакимә йиғинида тәсирлик нутуқ сөзлиди. рошән аббас ханим гилен тифферт (Glenn Tiffert) билән биргә елип барған муһакимисидә, хитай компартийәсиниң назарәт қилиш системиси, рәқәмлик көзитиш техникиси вә мәҗбурий әмгәк түзүмлирини ирқий қирғинчилиқниң қорали, шундақла дунйа иқтисадини тизгинләш васитиси сүпитидә чоңқур тәһлил қилди. у хитайниң күнсери кеңийиватқан тәсириниң демократик җәмийәтләргә еғир тәһдит елип келидиғанлиқини агаһландуруп, америка хәлқини хитай компартийәсиниң сиңип киришигә қарши һошйар турушқа чақирди; шуниңдәк бейҗиңни җавабкарлиққа тартишниң һәм әхлақий мәҗбурийәт, һәм дөләт бихәтәрлики мәсилиси икәнликини алаһидә тәкитлиди.
дунйа уйғур қурултийи йәнә уйғур һәрикитидики рәһбәрлик ролини муәййәнләштүрүш йүзисидин, сабиқ рәис долқун әйсаниң «The China Table» (хитай үстили) тәрипидин баһаланған «йәр шари хитай муназирилиригә тәсир көрсәткән әң муһим 10 қәйрий һөкүмәт тәшкилати шәхси» тизимликигә киргүзүлгәнликини қизғин тәбриклиди. мәзкур супа долқун әйсаниң кишилик һоқуққа болған қәтий садиқлиқини вә уйғур һүррийити үчүн елип барған һармас күрәшлирини йуқири баһалиди.
4-декабир күни, дунйа уйғур қурултийиниң муавин рәиси зумрәтай әркин йавропа парламентиниң кишилик һоқуқ тармақ комитетида гуваһлиқ берип, хитай компартийәсиниң чегра һалқиған бастуруш тактикилирини паш қилди. у хитай әлчихана вә консулханилириниң чәт әлдики уйғурларға паспорт беришни системилиқ һалда рәт қиливатқанлиқини, бу арқилиқ уларниң вәтәндики аилилиригә өч елиш хәвпи елип келиватқанлиқини, шундақла уйғурларниң маариптин бәһримән болуш вә қануний салаһийәткә еришиш йоллирини тосуватқанлиқини пакитлиқ оттуриға қойди.
буниңдин башқа, тайланд дөләтлик кишилик һоқуқ комитети, банкок (Bangkok) һөкүмитиниң 2025-йили февралда 40 нәпәр уйғур қачқунни хитайға қайтуруветиш қилмишиниң хәлқара қанунға хилап икәнлики һәққидә һөкүм чиқарди; дунйа уйғур қурултийи бу һөкүмни әдлийә вә адаләтни әмәлгә ашуруш йолидики муһим бир қәдәм дәп қарши алди.
мәнбә: ANI News
