Euro News, 27/02/2025 

Çin ve Uygurlar arasında gerilim, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygur Türklerinin maruz kaldığı baskılar nedeniyle uzun yıllardır devam ediyor. Buna rağmen Tayland, Washington Post'un Çinli yetkililerin Perşembe günkü açıklamalarına dayandırdığı haberine göre, 40 Uygur Türkünü Çin'e iade etti.

Perşembe sabahı gerçekleştirilen gizli iade işlemi, meselenin siyasi hassasiyetini ortaya koydu. Tayland medyası da perşembe sabahının erken saatlerinde Uygurların tutulduğu Suan Plu gözaltı merkezinden camları siyah filmle kaplanmış kamyonların ayrıldığını bildirdi. Uçuş takip sitesi Flightradar24’e göre, saat 04:48'de Bangkok’tan kalkan özel bir uçak, Sincan’ın güneyindeki Kaşgar kentine iniş yaptı.

Habere göre, Çin Dışişleri Bakanlığı, perşembe günü iadenin Tayland ve Çin yasalarına uygun olarak gerçekleştirildiğini açıkladı. Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı ise Uygurların, “suç örgütleri tarafından kandırılarak” Çin’den yasa dışı yollarla ayrıldıklarını iddia etti.

Devlet haber ajansı Xinhua'ya konuşan isimsiz bir Çinli polis yetkilisi, “Aileleri, Çin hükümetinden onları bir an önce anavatanlarının kollarına döndürmesini ve sevdikleriyle yeniden birleştirmesini defalarca talep etti,” dedi.

Öte yandan insan hakları grupları, bu kişilerin Çin’in kuzeybatısındaki Sincan bölgesinde güvenlik baskısı altında hapis ya da işkenceyle karşı karşıya kalabileceklerini belirtiyor.

Birleşmiş Milletler (BM), 2022 yılında Sincan’da yürütülen kitlesel gözaltı ve ideolojik indoktrinasyon programının insanlığa karşı suç teşkil edebileceğini açıklamıştı. Orta Asya ile sınırı olan bu bölgedeki uygulamalarını savunan Pekin, tüm hak ihlali iddialarını reddederek bunların “aşırılıkla mücadele” için gerekli olduğunu öne sürüyor.

Baskılar 2010’ların sonlarında zirveye ulaştıktan sonra azalsa da insan hakları örgütleri, Uygurlar, Kazaklar ve diğer çoğunluğu Müslüman azınlıkların hâlâ kapsamlı gözetim altında yaşadığını, seyahat özgürlüklerinin kısıtlandığını ve Çinli yetkililer tarafından keyfi olarak gözaltına alınma riski taşıdıklarını belirtiyor.

'Uygurlar bir kez daha yüz üstü bırakıldı'

Washington Post'a konuşan Dünya Uygur Kongresi yürütme komitesi başkanı Rushan Abbas, "Dünya bir kez daha Uygurları yüzüstü bıraktı," dedi. "Tayland’ın, Çin hükümetinin baskısı altında aldığı bu karar, diğer ülkelere Uygurların hiçbir yerde güvende olmadığı şeklinde korkutucu bir mesaj gönderiyor."

İnsan hakları grupları, 10 yılı aşkın süredir Bangkok'ta tutulan Uygurların, Çin'e geri gönderilmeleri halinde Çinli yetkililer tarafından kötü muameleye maruz kalacakları konusunda uyarıda bulundu.

Haberde söz konusu 40 Uygurun, 2010’ların başında Sincan’daki kısıtlamalardan kaçmaya çalışırken Tayland'da gözaltına alınan Uygur göçmenlerden olduğu da aktarıldı. Güney Çin sınırını yasa dışı yollarla geçerek Laos, Vietnam veya Kamboçya üzerinden Türkiye gibi dost bir ülkeye ulaşmayı hedefliyorlardı.

2015 yılında Tayland yetkilileri tarafından yakalanan 100’den fazla Uygur, Çin’e iade edilmişti. Ancak 48 kişi Bangkok’ta belirsizlik içinde kalmaya devam etti. Aktivistler, geriye kalan Uygurların başka bir ülkeye gidip sığınma talep etmesine izin verilmesi için Tayland hükümetine çağrıda bulundu. Aktivistlere göre bu kişilerin Çin’e iade edilmesi, uluslararası hukukun ihlali anlamına geliyor. Fakat Pekin, sürekli olarak iadelerini talep ediyordu.

Tayland'da tutulan sekiz Uygur'un daha akıbeti ise belirsizliğini koruyor.

Çin ve Tayland polisleri, son dönemde Güneydoğu Asya'da artan siber dolandırıcılık ve yasa dışı çevrimiçi kumar operasyonlarıyla mücadelede iş birliğini artırdı. Dolandırıcılık operasyonlarının yürütüldüğü bazı merkezlerde, sahtekârlık yapmaya zorlanan, kaçırılan ya da insan ticaretine maruz kalan Çin pasaportlu kişiler çalıştırılıyor.

Washington Post'a konuşan İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Tayland uzmanı Sunai Phasuk, “Sınır ötesi dolandırıcılık merkezlerine yönelik baskılardan Uygurların iadesine kadar, Pekin’in artık Bangkok üzerinde açıkça nüfuz sahibi olduğu ve kendi gücünü serbestçe kullanabildiği ortada,” dedi.

Tayland Başbakanı Paetongtarn Şinavatra ise perşembe günü konuyla ilgili bir soruya verdiği yanıtta, ülkesinin uluslararası hukuka ve süreçlere uygun hareket ettiğini söyledi ancak detay vermedi.