Amerikan Associated Press (AP) haber ajansının aktardığına göre, bu yılın Şubat ayı sonunda Taylandlı bir Müslüman örgütün temsilcileri, Çin’e geri gönderilmekten korkan 40 Uygur erkeğe güven verici bir mesaj iletti: Hükümetin onları sınır dışı etme gibi bir planı yoktu. Ancak 72 saatten kısa bir süre içinde bu Uygurlar, Çin’in işgali altındaki Doğu Türkistan’a gönderildi. Birleşmiş Milletler uzmanları, iade edilen Uygurların Çin’de işkence veya başka ağır cezalara maruz kalabileceği konusunda uyarıda bulundu. Tayland hükümetinin bu gizli sınır dışı etme kararı, uluslararası toplumda büyük tepki çekti.
Bu 40 Uygur erkek, 2014 yılında Çin’in zulmünden kaçarak Tayland’a sığınan 300’den fazla Uygur’un bir parçasıydı. 2015 yılında Tayland yetkilileri, 109 Uygur’u Çin’e iade etmiş ve bu karar uluslararası kamuoyunda büyük bir öfkeye yol açmıştı. İnsan hakları örgütleri, Çin’e iade edilen Uygurların hayati tehlike altında olduğunu vurgulamıştı. Geriye kalan Uygurlar ise Tayland Göçmenlik Bürosu’na ait tesislerde 11 yıl boyunca kötü koşullar altında tutuldu. Bu süreçte birkaç Uygur, yetersiz beslenme ve sağlıksız yaşam koşulları nedeniyle hayatını kaybetti.
Tayland hükümeti, bu sınır dışı etme kararını önceden almasına rağmen bunu kamuoyundan, milletvekillerinden ve Müslüman dini liderlerden gizledi. Tayland parlamentosunda yürütülen soruşturmalara, toplantı kayıtlarına ve çeşitli tanıklıklara göre yetkililer, iade planını inkar etmeye devam etti ve ancak son dakikada bu Uygurları Çin’e gönderdi. Bu durum, iade edilen kişilerin ve onları destekleyenlerin son bir itirazda bulunma şansını tamamen ortadan kaldırdı.
Gizli sınır dışı işlemi, insan hakları örgütleri ve siyasetçiler tarafından sert bir şekilde kınandı. ABD, bu olayda rolü olan bazı Taylandlı yetkililere yaptırımlar uygularken, Avrupa Birliği ve diğer müttefikler de Tayland hükümetini eleştirdi. Daha önce birçok uluslararası kuruluş ve Batılı hükümetler, Tayland’a çağrıda bulunarak Uygurların Çin’e iade edilmemesi gerektiğini, aksi takdirde ciddi insan hakları ihlallerine maruz kalabileceklerini belirtmişti. Ancak Tayland hükümeti bu uyarıları görmezden geldi. Ocak ayında yapılan gizli bir toplantıda, Tayland Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Uygurların iadesine karar verdiği ve bu toplantıya savunma ve adalet bakanlarının yanı sıra Konsey Genel Sekreteri Chatchai Bangchuad’ın da katıldığı ortaya çıktı. Çin’in Tayland’a, iade edilen Uygurların “iyi muamele göreceği” yönünde güvence verdiği iddia edildi.
Tayland hükümeti, tepkileri hafifletmek amacıyla kısa süre önce Doğu Türkistan’a bir heyet göndererek iade edilen Uygurların “iyi durumda” olduğunu öne sürdü. Yetkililer, sınır dışı edilen Uygurların “gönüllü olarak döndüğünü” iddia etti. Ancak elde edilen çeşitli kanıtlar, bu kişilerin zorla geri gönderildiğini ortaya koyuyor. Çin’e iade edilmeden önce Tayland’daki gözaltı merkezlerinde açlık grevine başlayan Uygurlar, uluslararası topluma yardım çağrısında bulunmuştu.
25 Mart 2025
