23 Eylül 2025, Turkistan Times

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 23 Eylül’de yüksek düzeyde bir heyetle Urumçi’ye giderek Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin kuruluşunun 70. yıldönümü etkinliklerine katıldı. Havaalanında çiçeklerle ve danslarla karşılanan Xi’nin ziyareti, Çin devlet medyası tarafından “birlik ve ilerleme”nin sembolü olarak yansıtıldı.

Xinhua’ya göre Xi, farklı etnik gruplardan temsilcilerle görüşerek “Çin modernleşmesi sürecinde güzel bir Xinjiang inşa etme” çağrısı yaptı. Yanında, Çin Komünist Partisi’nin önde gelen isimlerinden Wang Huning ve Xi’nin genel sekreteri Cai Qi de yer aldı.

Bu ziyaret, bir Çin devlet başkanının ilk kez bölgenin yıldönümüne katılmasıyla tarihe geçti. 1955’te resmen kurulan bölge, bugün 25 milyonu aşkın nüfusa ev sahipliği yapıyor. Bunların en az 10 milyonu, çoğunluğu Müslüman olan Türkî halklardan Uygurlardan oluşuyor.

Tarihî Arka Plan

Uygurların Doğu Türkistan dediği bu topraklara 1884’te Mançu Qing İmparatorluğu tarafından “Xinjiang” adı verildi. Çince’de “yeni toprak” anlamına gelen bu ad, Uygurlar tarafından sömürgeci bir bakış açısının simgesi ve kimliklerinin silinmesi olarak görülüyor.

Soykırım Suçlamaları ve Uluslararası Eleştiriler

Resmî kutlamalara rağmen Xi’nin ziyareti, uluslararası alanda süregelen ağır suçlamaların gölgesinde gerçekleşti. ABD Dışişleri Bakanlığı 2021’de Çin’in politikalarını “soykırım” olarak tanımlamış, milyonlarca Uygur’un keyfî şekilde toplama kamplarında tutulduğunu, işkenceye uğradığını, zorla kısırlaştırıldığını ve din, dil ile hareket özgürlüklerinin ağır biçimde kısıtlandığını açıklamıştı.

Uluslararası insan hakları kuruluşları da, Çin’in devlet destekli zorla çalıştırma programlarını büyük sanayi sektörlerine bağlamış ve küresel tedarik zincirleri konusunda ciddi kaygılar dile getirmişti. Radio Free Asia (RFA), bu yıl bölgede artan çevrim içi sansürü rapor ederek ifade özgürlüğünün daha da daraldığını duyurdu.

Türk devlet ajansı Anadolu Ajansı da, Çin’in iddiaları reddetmesine karşın Uygurların uzun süredir kültürel, dinî ve ekonomik ayrımcılıkla karşı karşıya kaldığını vurguladı.

Stratejik Konum

Çin topraklarının altıda birini kapsayan Uygur Özerk Bölgesi, tarihî İpek Yolu’nun kavşak noktasında yer alıyor. Çin’i, Karakurum Otoyolu üzerinden Pakistan aracılığıyla Arap Denizi’ne bağlayan stratejik kara koridoru buradan geçiyor. Ayrıca Afganistan ile de Wakhan Koridoru üzerinden doğrudan bağlantı sağlıyor.

Siyasal Bağlam

Xi’nin bu ziyareti, bu yılın başında Tibet Özerk Bölgesi’nin kuruluş yıldönümüne katılmasının ardından geldi. Uzmanlar, bu tür ziyaretleri Pekin’in özerk bölgeler üzerindeki kontrolünü güçlendirme ve “Çin modernleşmesi” söylemi altında birlik görüntüsü verme çabasının bir parçası olarak görüyor.

Ancak Uygurlar için bu yıldönümü, özerkliğin sembolik olmaktan öteye gitmediğini ve Uygur soykırımının hâlâ devam ettiğini hatırlatan acı bir dönüm noktası olarak kayıtlara geçti.