Fotoğraf, Sn. Aishan'ın ailesinin izniyle.
30 Eylül 2025
MENA Hak Grubu (MRG) ve Safeguard Defenders, Birleşmiş Milletler Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu'nun, Çin'e iade edilme riskiyle karşı karşıya olan Uygur aktivist Yidiresi Aishan'ın Fas'ta gözaltında tutulmasının uluslararası hukuka göre keyfi olduğuna hükmeden kararını memnuniyetle karşılamaktadır.
Cenevre, 30 Eylül 2025 – Biz, MENA Hak Grubu (MRG) ve Safeguard Defenders, Birleşmiş Milletler Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu'nun ("Çalışma Grubu"), Çin'e iade edilme riskiyle karşı karşıya olan Uygur aktivist Yidiresi Aishan'ın Fas'ta gözaltında tutulmasının uluslararası hukuka göre keyfi olduğuna hükmeden kararını memnuniyetle karşılıyoruz.
Her iki kuruluş da yaptıkları açıklamada, "Aishan şu an güvende ve artık iade riski altında olmasa da, Çalışma Grubu'nun onun üç yıl yedi ay süren gözaltını nihayet keyfi olarak tanımasını memnuniyetle karşılıyoruz," dedi.
İdris Hassan olarak da bilinen Yidiresi Aishan, Temmuz 2021'de, 2012'den beri ailesiyle birlikte yaşadığı Türkiye'den bir uçuşla Fas'a vardığında, Çin'in talebi üzerine Interpol tarafından "terör örgütüne üye olma" gerekçesiyle çıkarılan bir kırmızı bültene dayanarak tutuklanmıştı.
Tutuklanmasından kısa bir süre sonra Interpol, Kırmızı Bülten'in, Örgüt'ün siyasi, askeri, dini veya ırksal nitelikte faaliyetlerde bulunamayacağını açıkça belirten kendi Tüzüğü'nü ihlal ettiği tespit edildiğinden bülteni geri çekti. Son yıllarda Çin, barışçıl muhalefeti bastırmak için Interpol kırmızı bülten sistemini giderek daha fazla kullanmaktadır.
Çin'e iade edilmesi halinde ciddi işkence riski altında olacağından endişe duyan MRG ve Safeguard Defenders, Fas'ın geri göndermeme ilkesini olası bir ihlaline atıfta bulunarak Aralık 2021'de BM İşkenceye Karşı Komite'ye (UN CAT) ihtiyati tedbir talebinde bulundu.
Fas makamları BM İşkenceye Karşı Komite'nin talebine uyarak iade işlemine devam etmekten kaçınsa da, Aishan davasıyla ilgili Komite'nin nihai kararını beklerken Tiflet cezaevinde tutuklu kalmaya devam etti. Temmuz 2024'te BM İşkenceye Karşı Komite, Fas'a onu iade etmemesi ve hakkında bir suçlama olmaması durumunda serbest bırakması çağrısında bulunan kararını yayınladı. Aishan nihayet 12 Şubat 2025'te serbest bırakıldı.
MRG ve Safeguard Defenders, "Aishan'ın davası münferit bir vaka değil," diye belirtti. "Başka bir davada Fas hükümeti, Komite'den karar bekleyen kişilerin serbest bırakılmasına olanak tanıyan yasal hükümlerin bulunmadığını kabul etti. Pratikte bu, bireylerin bir BM organının davaları hakkında karar vermesini beklerken yıllarca hapiste kalabileceği anlamına geliyor."
Çalışma Grubu, görüşünde, Fas'ın, Interpol bülteni iptal edildikten sonra Aishan'ın gözaltının devamı için herhangi bir yasal dayanak sunamadığını tespit etti. Buna göre, Fas'ın, her ikisi de kişinin özgürlük ve güvenlik hakkını güvence altına alan ve keyfi tutuklama veya gözaltıyı yasaklayan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'nin 9. maddesini ihlal ettiği tespit edildi. Çalışma Grubu ayrıca polis nezareti sırasında avukata erişiminin olmamasını da esefle karşıladı.
Çalışma Grubu, Fas'a, Aishan'a uğradığı zararın telafisi de dahil olmak üzere, uygulanabilir bir tazminat hakkı sağlaması çağrısında bulundu. Çalışma Grubu'nun mevzuatı ve uygulamasını gözden geçirme tavsiyesini yineleyerek, Fas makamlarını, bir BM anlaşma organı tarafından geçici bir tedbir kararı verildiği durumlarda, iade talebine maruz kalan kişiler için gözaltına alternatiflerin mevcut olmasını sağlamak üzere iç mevzuatlarını gözden geçirmeye davet ediyoruz.
