مىنىستىرنىڭ ۋەھشىيلىكلەر داۋاملىشىۋاتقان بىر پەيتتە جازاغا ئۇچرىغان ئورگان بىلەن چېتىشلىقى بولغان شىركەت بىلەن كۆرۈشۈشى ئەندىشە قوزغىدى

2025-يىلى 30-ئىيۇن

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنى سودا مىنىستىرى دوگلاس ئالېكساندېرنىڭ 2025-يىلى 4-ئايدىكى خىتاي زىيارىتى جەريانىدا «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى» بىلەن ئۆتكۈزگەن ئۇچرىشىشلىرىنىڭ ماھىيىتى ۋە دائىرىسىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بېرىشكە چاقىردى. بۇ ئۇچرىشىشلار ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ دوكلاتى ئېلان قىلىنىشتىن بىر نەچچە كۈن بۇرۇن ئېلىپ بېرىلغان بولۇپ، مەزكۇر دوكلاتتا «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى كەڭ كۆلەملىك تىجارىتى، جۈملىدىن جازاغا ئۇچرىغان بىر ئورگاننىڭ كونتروللۇقىدىكى زېمىندا مېھمانساراي تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقانلىقى ئاشكارىلانغان ئىدى.

بۇ يېڭى ئۇچۇرلارنىڭ يورۇقىدا، ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنى بۇ ئۇچرىشىشلاردىن ئىلگىرى ھەر قانداق ئەخلاقىي ياكى جازاغا ئەمەل قىلىشنى باھالاش خىزمىتىنىڭ ئېلىپ بېرىلغان-قىلىنمىغانلىقىنى دەرھال تەكشۈرۈپ چىقىشقا، «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ رايوندىكى پائالىيەتلىرىنى جىددىي تەكشۈرۈشكە ھەمدە ئەنگلىيە پارلامېنتىنىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلەرنى ئېتىراپ قىلغانلىقىنى نەزەردە تۇتۇپ، ئەنگلىيە شىركەتلىرىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا تىجارەت قىلىشنى داۋاملاشتۇرماسلىقى كېرەكلىكىنى جەزملەشتۈرۈشكە چاقىرىدۇ.

Guido Fawkes نىڭ ئەنگلىيە سودا ۋە سودا مىنىستىرلىقىغا سۇنغان «ئۇچۇر ئەركىنلىكى» ئىلتىماسى ئارقىلىق ئېرىشكەن ھۆججەتلەرگە ئاساسلانغاندا، مىنىستىر ئالېكساندر خەيكۇ شەھىرىدە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ يەرشارى مۇئاۋىن رەئىسى لۇ خەيچىڭ بىلەن ئىككى قېتىم ئۇچراشقان.

4-ئاينىڭ 13-كۈنى، مىنىستىر ئالېكساندر خەينەن ئۆلكىلىك پارتكوم سېكرېتارى فېڭ فېي، مۇئاۋىن ئۆلكە باشلىقى گۇ گاڭ، خەيكۇ شەھەر باشلىقى دىڭ خۇي ۋە تاشقى ئىشلار، سودا، ساياھەت ۋە خەلقئارا ئىقتىسادىي تەرەققىيات قاتارلىق ئۆلكىنىڭ ئاساسلىق نازارەتلىرىنىڭ باشلىقلىرى، شۇنداقلا ئەنگلىيەلىك سودا ۋەكىللىرى، جەنۇبىي خىتايدىكى ئەنگلىيە سودا ئۇيۇشمىسى ۋە خىتاي-ئەنگلىيە سودا كېڭىشىنىڭ ۋەكىللىرى بىلەن كۆرۈشكەن. شۇ كۈنى، مىنىستىر ئالېكساندر كېيىنچە خىتايدىكى بىر قىسىم ئەنگلىيە شىركەتلىرىنىڭ كىچىكرەك بىر گۇرۇپپىسى بىلەن چۈشلۈك تاماقتا بىرگە بولغان بولۇپ، بۇلارنىڭ ئىچىدە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ ۋەكىلى لۇ خەيچىڭمۇ بار ئىدى.

3-ئايدا، لۇ خىتاي دۆلەت تاراتقۇلىرىغا: «خىتاي يەككە بازار بولۇش سۈپىتى بىلەن، يەرشارى كىرىمىمىزنىڭ تەخمىنەن %10 نى، يەرشارىدىكى مېھمانسارايلىرىمىزنىڭ %20 نى تەشكىل قىلىدۇ» دېگەن ۋە «خىتاي بىز ھەرگىز ۋاز كېچەلمەيدىغان غايەت زور بازار» دەپ قوشۇمچە قىلغان.

مىنىستىر ئالېكساندېرنىڭ ئۇچرىشىشلىرى ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ 2025-يىلى 4-ئايدىكى «قەيەردە تۇرۇشىڭىز ھەقىقەتەن مۇھىم: شەرقىي تۈركىستاندىكى خەلقئارالىق مېھمانسارايلار زەنجىرى» ناملىق دوكلاتى ئېلان قىلىنىشتىن بىر نەچچە كۈن بۇرۇن ئېلىپ بېرىلغان. پېتىر ئىروىن، ھېنرىك سزادزىيېۋسكى، بېن كاردۇس ۋە ئىسمىنى ئاشكارىلاشنى خالىمىغان بىر تەتقىقاتچى تەرىپىدىن يېزىلغان بۇ دوكلاتتا، يەتتە چوڭ خەلقئارالىق مېھمانسارايلار زەنجىرىنىڭ ۋەھشىيلىك جىنايەتلىرى يۈز بېرىۋاتقان شەرقىي تۈركىستاندا ھازىر قانداق تىجارەت قىلىۋاتقانلىقى ۋە تىجارىتىنى جىددىي كېڭەيتىۋاتقانلىقى ئاشكارىلانغان.

دوكلاتتا كۆرسىتىلىشىچە، ئەنگلىيەگە تەۋە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى» ھازىر شەرقىي تۈركىستاندا قۇرۇلۇش قىزغىنلىقىغا كىرگەن بولۇپ، 2025-يىلى توققۇز مېھمانساراي، 2026-يىلى ۋە ئۇنىڭدىن كېيىن كەم دېگەندە يەنە يەتتە مېھمانساراي ئېچىشنى پىلانلىماقتا. پىلانلانغان مېھمانسارايلار ئارىسىدا ئۈرۈمچى، قەشقەر ۋە غۇلجىدىكى «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ بايراقدار ھەشەمەتلىك مېھمانساراي ماركىسى بولغان InterContinental مېھمانسارايلىرىمۇ بار.

دوكلاتتا يەنە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ ئىككى مېھمانسارىيى — «Holiday Inn Express Ürümqi Station» ۋە «Holiday Inn Express Horgos» نىڭ شىنجاڭ ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش بىڭتۈەنىنىڭ كونتروللۇقىدىكى زېمىندا تىجارەت قىلىدىغانلىقىمۇ ئوتتۇرىغا قويۇلغان. بىڭتۈەن ئۇيغۇرلار ۋە باشقا تۈركىي خەلقلەرنى كەڭ كۆلەملەپ تۇتقۇن قىلىش ۋە مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىشتىكى رولى سەۋەبلىك ئامېرىكا ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن جازاغا ئۇچرىغان يېرىم ھەربىي ئورگاندۇر. بىڭتۈەن جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسى ئېغىر دەرىجىدىكى كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىدىكى رولى ئۈچۈن ئەنگلىيە، كانادا ھۆكۈمەتلىرى ۋە ياۋروپا ئىتتىپاقى تەرىپىدىن جازالانغان.

مىنىستىر ئالېكساندېرنىڭ بۇ ئۇچرىشىشلىرىنىڭ ئاشكارىلىنىشى، ئەنگلىيە پارلامېنتىدىكى پارتىيەلەر ھالقىغان بىر گۇرۇپپا پارلامېنت ئەزالىرىنىڭ «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ باش ئىجرائىيە ئەمەلدارىغا ئوچۇق خەت يوللاپ، شىركەتنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى كېڭىيىشى ھەققىدە جىددىي ئىزاھات بېرىشنى تەلەپ قىلغىنىدىن بىر نەچچە ھەپتە كېيىن يۈز بېرىشى دىققەتنى تارتتى. خەتتە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»غا تەۋە مېھمانسارايلارنىڭ بىڭتۈەن كونتروللۇقىدىكى رايونلاردا بارلىقى تىلغا ئېلىنىپ، شىركەتنى ئەنگلىيە پارلامېنتىنىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلەرنى ئېتىراپ قىلغانلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ، تىجارىتىنى قايتىدىن باھالاشقا دەۋەت قىلغان. قانۇن چىقارغۇچىلار رايوندا تىجارەتنى داۋاملاشتۇرۇشنىڭ ئېغىر قانۇنىي ۋە نوپۇز خەۋپى ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى ئاگاھلاندۇردى.

خەتتە، پارلامېنت ئەزالىرى گۇرۇپپىسى مۇنداق دەپ يازغان: «‹خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى›نىڭ شەرقىي تۈركىستاندا داۋاملىق مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى رايوندىكى يىلتىز تارتقان كەڭ كۆلەملىك كۆزىتىش، مەجبۇرىي ئەمگەك، دىنىي باستۇرۇش ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت مىراسلىرىنى يوقىتىش سىستېمىسىنى كۆزدە تۇتقاندا، چوڭقۇر ئەندىشە پەيدا قىلىدۇ.» خەتتە يەنە مۇنداق دېيىلگەن: «بۇنداق بىر شارائىتتا سودا پائالىيىتىنى داۋاملاشتۇرۇش ئەنگلىيە ھۆكۈمىتى ۋە باشقىلار ئەيىبلىگەن سىياسەتلەرنى ئۈن-تىنسىز قوللايدىغانلىقىدەك سىگنال بېرىش خەۋپىنى ئېلىپ كېلىدۇ.»

سودا مىنىستىرىنىڭ ئۇچرىشىشلىرى ھەققىدىكى دەسلەپكى خەۋەرلەردىن كېيىن، پارلامېنت ئەزاسى سېر ئىئان دانكان سمىس مۇنداق دېگەن: «بىر ھۆكۈمەت مىنىستىرىنىڭ بۇ ئىرقىي قىرغىنچىلىققا مەسئۇل بولغان خىتاي [ھۆكۈمەت] ئورگىنى بىلەن ھەمكارلىشىدىغان شىركەت بىلەن كۆرۈشۈشى، ھازىر خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن زىيانكەشلىككە ئۇچراۋاتقان ئۇيغۇرلارغا ئېغىر زەربە بولدى.»

«خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى» ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى تىجارىتىگە ئائىت ئۈچ قېتىملىق بىۋاسىتە سۈرۈشتۈرۈشىگە جاۋاب بەرمىدى. بۇ شىركەت يەنە «The Guardian» گېزىتىنىڭ ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ تەتقىقاتى ھەققىدە خەۋەر بېرىشتىن ئىلگىرىكى سوئاللىرىغىمۇ جاۋاب قايتۇرمىدى. «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ رايوندا داۋاملىق سودا پائالىيىتى ئېلىپ بېرىشى، ئۇيغۇرلارغا قارشى داۋاملىشىۋاتقان ۋەھشىيلىكلەرنى ئاقلاشقا ئۇرۇنۇۋاتقان دۆلەت تەشۋىقاتىغا ماس كېلىدۇ.

شۇڭلاشقا، ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنى تۆۋەندىكىلەرگە چاقىرىدۇ:

• مىنىستىر ئالېكساندېرنىڭ «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى» بىلەن ئۆتكۈزگەن ئۇچرىشىشلىرىنىڭ مەقسىتى ۋە مەزمۇنىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بېرىش، جۈملىدىن شىركەتنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى تىجارىتىنىڭ مۇزاكىرە قىلىنغان-قىلىنمىغانلىقىنى ۋە ئۇچرىشىشلاردىن ئىلگىرى ھەر قانداق ئەستايىدىل تەكشۈرۈش ياكى خەتەرنى باھالاشنىڭ ئېلىپ بېرىلغان-قىلىنمىغانلىقىنى ئاشكارىلاش.
• ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ 2025-يىلى 4-ئايدىكى دوكلاتىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئەندىشىلەرگە ئىنكاس قايتۇرۇش ئۈچۈن، «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»دىن ئۇنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى تىجارىتى، جۈملىدىن بىڭتۈەن كونتروللۇقىدىكى زېمىندىكى مېھمانسارايلىرى ھەققىدە رەسمىي جاۋاب بېرىشنى تەلەپ قىلىش.
• «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نىڭ بىڭتۈەن كونتروللۇقىدىكى زېمىندىكى تىجارىتىنىڭ ئەنگلىيەنىڭ جازا بەلگىلىمىلىرىگە خىلاپلىق قىلغان-قىلمىغانلىقىنى، بولۇپمۇ ئېغىر كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىدىكى رولى ئۈچۈن ئەنگلىيە ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن جازالانغان بىڭتۈەن جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسىغا مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەرنى تەكشۈرۈش.

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىدىن پېتىر ئىروىن ۋە ھېنرىك سزادزىيېۋسكىنىڭ يېقىندا «Foreign Policy»  ژۇرنىلىدا تەكىتلىگىنىدەك، ھۆكۈمەتلەر پەقەت دۆلەت ئاكتىيورلىرىنى ئەيىبلەش بىلەنلا چەكلىنىپ قالماي، دەپسەندىچىلىكتىن پايدا ئېلىۋاتقان شىركەتلەرنىمۇ ئاشكارا تەنقىدلىشى كېرەك. ئەنگلىيە ھۆكۈمىتى، مىنىستىرلىرى ئىرقىي قىرغىنچىلىقتىن پايدا ئېلىش بىلەن ئەيىبلىنىۋاتقان شىركەتلەر بىلەن يوشۇرۇن كۆرۈشۈۋاتقان بىر پەيتتە، ئۇيغۇرلارنىڭ يېنىدا ئىشەنچلىك تۇرالمايدۇ ۋە «خەلقئارا قىتئەلەرئارا مېھمانسارايلار گۇرۇپپىسى»نى شەرقىي تۈركىستاندىكى مەۋجۇتلۇقى ئۈچۈن ئاشكارا جاۋابكارلىققا تارتىشى لازىم.

مەنبە: ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى

تۈركىستان تايمىس تەرجىمىسى