تارىخنى — تاماشىبىنلار ئەمەس، مەيدانغا چۈشكەنلەر يازىدۇ. مىللەتنىڭ پۇتىدىكى ئەسارەت زەنجىرىنى— ياش تۆكۈپ يالۋۇرۇش ئەمەس، پولاتتەك ئىرادە بىلەن تاۋلانغان ئىستراتېگىيە پاچاقلاپ تاشلايدۇ.
بىز 70 يىلدىن بېرى كۈرەش قىلدۇق. قۇربان بەردۇق. قان ۋە ياشلىرىمىز سۇدەك ئاقتى. لېكىن، قاچانغىچە ئازادلىق ئوكيانىنىڭ قىرغىقىدا تۇرۇپ، ئۇنىڭ دولقۇنلىرىنى ساناپ ئولتۇرىمىز؟ قاچانغىچە باشقىلارنىڭ قۇتقۇزۇش كېمىسىگە تەلمۈرۈپ، ئۆزىمىزنىڭ پۈتۈن بىر فلوت ياساشقا قادىر يوشۇرۇن قۇدرىتىمىزنى نەزەردىن ساقىت قىلىمىز؟
بەلكىم، مەغلۇبىيەت بىزنىڭ كۈچىمىزنىڭ ئاجىزلىقىدا ئەمەس، بەلكى بىز داۋاملاشتۇرىۋاتقان يول خەرىتىسىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىدىدىدۇر.
بەلكىم، بىز يادلىغان قەھرىمانلىق داستانلىرىنىڭ ئەڭ ھالقىلىق، ئەڭ مۇھىم بابى قەستەن يىرتىپ تاشلانغاندۇر.
ئەمدى، شۇ يىرتىلغان سەھىپىنى قايتا ئۇلاپ، ئازادلىقنىڭ ھەقىقىي دەستۇرىنى تارىخقا قايتىدىن نەقىش قىلىدىغان پەيت يېتىپ كەلدى!
مەن سىلەرگە، تارىخنىڭ قەستەن يوشۇرغان بىر سىرىنى — قوشنىمىز ھىندىستاننىڭ ئوت يۈرەك ئوغلانى، «نېتاجى» (ئۇلۇغ داھىي) سۇبھاش چاندرا بوسنىڭ ئۆلمەس داستانىنى ئاڭلاتماقچىمەن!
تارىخ بىزگە بىر ئەفسانە سۆزلەپ بەردى، ئەمما ھەقىقەتنىڭ پەردە ئارقىسىدا، «ھىندىستاننى ماھاتما گاندى ئەمەس، سۇبھاش چاندرا بوس ئازاد قىلغان» دەپ ياڭرىغان تېخىمۇ ھەيۋەتلىك بىر داستان ياتىدۇ.
ئۇ — بىر پۈتۈن ئىمپېرىيەنى تىترىتكەن سۈرگۈندىكى كۆلەڭگە!
ئۇ — ئازادلىقنىڭ پەقەت تىنچلىق يولى بىلەنلا ئەمەس، بەلكى شەرەپلىك ئەمما ئىنتايىن جاپالىق قوراللىق كۈرەش بىلەن قولغا كېلىدىغانلىقىنى ئىسپاتلىغان پولات ئىرادە!
قانداق قىلىپ بىر يالغۇز ئىنسان، ئۆلۈم توزاقلىرىنى يېرىپ چىقىپ، ياۋروپادىن ئاسىياغا قەدەر ئېتىراپقا ئېرىشىپ، دۈشمەننىڭ دۈشمىنىنى ئۆز مىللىتىنىڭ ئازادلىقى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان ئىتتىپاقچىغا ئايلاندۇرالىدى؟ ئۇنىڭ چەتئەللەردە يالغۇز قولغا كەلتۈرگگەن دىپلوماتىك ئۇتۇقلىرىچۇ؟
قانداق قىلىپ سۈرگۈندە تۇرۇپ، دۇنيانىڭ ئەڭ قۇدرەتلىك دۆلەتلىرىنى قايىل قىلىپ، خەلقئارا قانۇن ئېتىراپ قىلغان «ئازاد ھىندىستان ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى» نى قۇرالىدى؟
قانداق قىلىپ، «ساتقۇن» دەپ ئەيىپلەنگەن مىڭلىغان ھەربىي ئەسىرلەرنىڭ يۈرىكىدىكى ۋەتەن سۆيگۈسىنى قايتىدىن ئويغۇتۇپ لاۋۇلداپ يانىدىغان ئازادلىق مەشئەللىرىگە ئايلاندۇرالىدى ۋە «ئازاد ھىندىستان ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى» نىڭ قانۇنلۇق ھەق -ھوقۇقلىرى دائىرىىسىدە چەتئەلدە ئۆلۈمدىن قورقماس «ئازاد ھىندىستان ئارمىيەسى» نى بەرپا قىلالىدى؟
بۇ ھېكايە — بىزنىڭ ئەينىكىمىز! ئۇنىڭغا قاراپ، ئۆزىمىزدىكى يوشۇرۇن قۇدرەتنى بايقىيالىشىمىز مۇمكىن!
بىزنىڭ دىئاسپورىمىزدا، بىر دۆلەتنى قۇرۇپ، باشقۇرۇپ كېتەلەيدىغان، لېكىن سەھنە تاپالمايۋاتقان تالانت ئېگىلىرى ۋە ھەر ساھەدە يېتىشكەن مۇتەخەسسىسلەر رولىنى جارى قىلدۇرۇشقا تەشنالىق بىلەن يول خەرىتىسى كۈتمەكتە.
بىزنىڭ ئارىمىزدا، خەلئارالىق چوڭ ئىقتىسادىي شىركلەتلەر بىلەن رىقابەتلىشەلەيدىغان، ئۇلار بىلەن ئوخشاش ئورۇندۇقتا ئورۇن ئالالايدىغان، تالانتلىق كارخانىچى نامزاتلار قانداق پەرۋاز قىلىشنى بىلەلمەي خۇراپ كېتىۋاتىدۇ.
بىزنىڭ قېرىنداشلىرىمىز ئىچىدە، جەڭگاھلاردا پولاتتەك تاۋلىنىپ، ئۇرۇش تەجرىبىلىرى بىلەن سىستېمىلىق دۆلەت ئارمىيەلىرىنى ئۆزىگە ھەيران قالدۇرغان، ئىسلام ۋە ۋەتەن - مىللەت ئۈچۈن ھەر ۋاقىت ئۆلۈمگە شۇنداقلا بىر ھەربىي بۇيرۇققا تەييار ئونمىڭلىغان شىر يۈرەك، قەھرىمان مۇجاھىتلىرىمىز پۇرسەت كۈتۈپ تۇرىدۇ.
ئەمسە، تارىخنىڭ بۇ ھالقىلىق پەيتىدە، مىللەتنى ئۈمىتسىزلىك بۇلۇتلىرى قاپلىغان بۇ ئىس تۈتەكلىك ۋەزىيەتتە، بۇ ئايرىم-ئايرىم ئالماس دانچىلىرىنى بىر يەرگە تىزىپ، پۈتۈن دۇنيانىڭ كۆزىنى قاماشتۇرىدىغان ئازادلىق تاجىنى كىم ياسايدۇ؟
بۇ چېچىلاڭغۇ كۈچلەرنى بىر نۇقتىغا يىغىپ، ئۇنىڭ ئاتوم بومبىسىدەك قۇدرىتىنى نامايان قىلىدىغان تەشكىللىگۈچى قەيەردە؟
سۇبھاش چاندرا بوسنىڭ بۇ داستانى — دەل شۇ تەشكىللەش ئىقتىدارىنىڭ خىمىيەلىك فورمۇلاسىدۇر. ئۇ — ئازادلىقنىڭ ئىنژېنېرلىقى، سىياسەتنىڭ سىھىرلىك تاكتىكىسىدۇر.
شۇڭا، بۇ بىر ھېكايە ئەمەس. بۇ — بىر ئويغىنىش نامىسى. بۇ — بىر سەپەرۋەرلىك چاقىرىقى. بۇ — بىر ھەربىي مەكتەپ، ئۇ بىر ئىستراتېگىيەلىك قوللانما.
ئەتىدىن باشلاپ، مېنىڭ فېيسبۇك سەھىپەمنى — يەنى مېنىڭ بۇ ئىدىيە قارارگاھىمنى زىيارەت قىلىڭلار. قانچىلىغان ئايدىن بۇيان كومپىيۇتېر ئالدىدا مۇكچىيىپ ولتۇرۇپ مەن ھازىرلاپ چىققان بۇ ئوتلۇق داستاننىڭ ھەر بىر بابىنى كۆڭۈل ئېچىش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى بىر سەركەردىنىڭ جەڭ پىلانىنى ئۆگەنگەندەك ئۆگىنىڭلار. ھەر بىر ھەرپىنى يۈرىكىڭلارغا، ھەر بىر ئىستراتېگىيەنى ئانالىز ئىدراكىڭلارغا نەقىش قىلىڭلار!
بۇ داستاننى بىز تارىخ ئوقۇش ئۈچۈن ئەمەس، تارىخ يارىتىش ئۈچۈن ئوقۇيمىز!
ھۆرمەت بىلەن: مىر كامىل كاشغەرىي
2025-يىلى 17-ئاۋغۇست
