بارلىق سۈرەتلەر بۇ يىل ئامستېردامدا ئۆتكۈزۈلگەن شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەت كۈنىنى خاتىرىلەش پائالىيىتىگە ئائىت.

ئامستېردامدىكى «يالغۇز ئۇيغۇر» نامايىشچىسىنىڭ 16-نويابىرنىڭ ئەھمىيىتى ۋە گۈزەللىكى توغرىسىدىكى بايانى.

يازغۇچى: ئابدۇرېھىم غېنى ئۇيغۇر | 2025-يىلى 14-نويابىر

ئۆزىنىڭ مىللىي بايراملىرىنى خاتىرىلىمەيدىغان بىر مىللەت — تارىخىي ئىزلىرى يوقاپ كەتكەن مىللەتتۇر. خاتىرىلەشكە ئەرزىيدىغان مىللىي بايراملىرى ۋە مىللىي قەھرىمانلىرى تۇرۇپ خاتىرىلىمىگەن بىر دۆلەت — جاھىلدۇر. بۇنداق بىر مىللەت تارىخ سەھنىسىدىن سۈپۈرۈلۈپ، ئىستىن كۆتۈرۈلۈپ كېتىدۇ.

2018-يىلى 23-ئىيۇندىن باشلاپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئىشغالىيىتى ئاستىدىكى ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاندا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى دۇنياغا ئاڭلىتىشنى مەقسەت قىلغان، ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدىكى يالغۇز كىشىلىك نامايىشىمنىڭ ئەڭ كۆزگە كۆرۈنگەن ۋە كىشىنى جەلپ قىلغان نۇقتىسى، شۇنداقلا دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن كەلگەن ساياھەتچىلەرنى ئەڭ ھەيران قالدۇرغان تەرەپ — خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ئەمەس ئىدى. بەلكى ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتىنىنىڭ خىتاي دۆلىتى تەرىپىدىن مۇستەملىكە زېمىنىغا ئايلاندۇرۇلۇپ، ئىگىلىك ھوقۇقىغا ئىگە مۇستەقىل دۆلەتلىك ئورنىدىن مەھرۇم قىلىنىپ، ئاپتونوم رايون ۋە ئاز سانلىق مىللەت دەرىجىسىگە چۈشۈرۈپ قويۇلغانلىقى ئىدى.

ھەتتا دۇنيانىڭ ئەڭ چەت ياقىلىرىدىن كەلگەن ساياھەتچىلەرمۇ خىتاينىڭ تىبەتنى مۇستەملىكە قىلىۋالغانلىقىنى ياخشى بىلەتتى. لېكىن، نۇرغۇن كىشىلەر ئۇنىڭ قوشنىسى ۋە تەقدىرداش قېرىندىشى بولغان شەرقىي تۈركىستاننىڭ نامىنى ئاڭلاپمۇ باقمىغانىدى، بۇ زېمىننىڭ ئىگىسى بولغان «ئۇيغۇر» خەلقىنىڭ نامىنى دېمەيلا قويايلى.

شۇڭلاشقا، مەن تىنچلىقپەرۋەر نامايىشىم جەريانىدا، ئەڭ ئاۋۋال ئۇلارغا زېمىن خەرىتىسىنى كۆرسەتتىم. ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرىدىن مىراس قالغان ۋەتىنى شەرقىي تۈركىستاننىڭ خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن بېسىۋېلىنىپ، مۇستەملىكىچىلىك نامى بىلەن «شىنجاڭ» دەپ ئۆزگەرتىلگەنلىكىنى چۈشەندۈرگىنىمدە، ئۇلار ھاڭ-تاڭ قېلىشتى.

ئۇنىڭدىن كېيىن، ئۇلارغا «ئۇيغۇر تارىخى» ناملىق پىلاكاتىمدىكى ھۇن ئىمپېرىيەسىدىن تارتىپ ئاخىرقى ئىككى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىگىچە بولغان ئۇيغۇرلارنىڭ قىسقىچە تارىخىنى كۆرسەتكىنىمدە، ئۇلارنىڭ ئېغىزى ئوچۇق قېلاتتى. بەزىلىرى ئۇيغۇر تارىخىنى بىلىدىغانلىقىنى، بۇ مىللەتنىڭ قەدىمكى دەۋرلەردىن تارتىپ جەڭگىۋار ئەمما مەدەنىيەتلىك خەلق بولغانلىقىنى ئېيتقاندا، يۈرىكىم ھاياجان بىلەن سوقاتتى. ئامستېردامدىكى نامايىشلاردا بۇنداق مىنۇتلار دائىم يۈز بېرىپ تۇراتتى.

بىر كۈنى، گېرمانىيەلىك بىر ساياھەتچى، ئۇيغۇر تارىخى ۋە ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقى بىلەن قاتار قويۇلغان پىلاكاتلىرىمدىكى بارلىق سۈرەتلەرنى ئەستايىدىللىق بىلەن كۆرۈپ چىققاندىن كېيىن، يېنىمغا كېلىپ مۇنداق دېدى: «ياش يىگىت، مەن سېنى يىراقتىن بېشىڭدىكى دوپپىنى كۆرۈپلا ئۇيغۇر ئىكەنلىكىڭنى تونۇۋالدىم. ئون بەش يىل ئىلگىرى، مەن سىلەرنىڭ ۋەتىنىڭلارغا ساياھەتكە بېرىپ، ئۈرۈمچى، تۇرپان، غۇلجا، قەشقەر ۋە ئاقسۇ قاتارلىق شەھەرلەرنى زىيارەت قىلىپ، ئۇيغۇر مەدەنىيىتى بىلەن خېلىلا تونۇشۇپ قالغانىدىم. ئۇيغۇرلار چەت ئەللىك ساياھەتچىلەرگە زور ھۆرمەت ۋە قىزغىن مېھماندوستلۇق بىلەن مۇئامىلە قىلىدۇ، ھەتتا دائىم ئۇلارنى ئۆيلىرىگە مېھمانغا تەكلىپ قىلىدۇ. مەن دۇنيانىڭ ھېچقانداق يېرىدە ئۇيغۇرلارچە مېھماندوست بىر مىللەتنى كۆرۈپ باقمىدىم. قەدىمكى قەشقەرنىڭ ئوچۇق ھاۋادىكى تەبىئىي مۇزىكا مۇھىتىدىن ئالغان تەسىراتىمنى سۆز بىلەن ئىپادىلەپ بېرەلمەيمەن».

ئۇ سۆزىنى داۋاملاشتۇرۇپ مۇنداق دېدى: «يىپەك يولى مەدەنىيىتىنى ياراتقان، دۇنياغا مەدەنىيەت تارقاتقان ۋە قەدىمىي تارىخقا ئىگە بۇ مىللەتنىڭ، ھازىر خىتاينىڭ ‹بىر بەلباغ، بىر يول› سىياسىتىنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ قولىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتقانلىقىنى پىلاكاتلىرىڭىزدىن تەپسىلىي كۆرگىنىمدە، ئۇيغۇرلارنىڭ قىسقىچە تارىخى كۆز ئالدىمدا قايتىدىن جانلىق نامايان بولدى». شۇ دەقىقىدە، كۆزۈمدىن بىئىختىيار ياشلار قۇيۇلدى.

ئۇ سۆزىنى يەنە داۋاملاشتۇردى: «مەن ھازىرقى ھېسسىياتىڭىزنى چۈشىنىمەن. ھەرگىز ئۈمىدسىزلەنمەڭ؛ بىر مىللەتنىڭ جاسارەت بىلەن يارىتىلغان تارىخى ئەسلىنىدۇ، قان ۋە ياش بىلەن تولغان تارىخى كەلگۈسى ئەۋلادلارغا ساۋاق بولىدۇ. مەن ئۇيغۇر تارىخىنى ئۇلارنىڭ شانلىق ئىش-ئىزلىرى ئارقىلىق ئەسلەيمەن ۋە سىلەرنىڭ ئاچچىق تەقدىرىڭلارغا چوڭقۇر ھېسداشلىق قىلىمەن».

ئۇ بىزنىڭ تارىخىمىز بىلەن يېتەرلىك دەرىجىدە تونۇش ئىدى. ئۇ موڭغۇلىيە يايلاقلىرىنى مەركەز قىلغان ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ ئوتتۇرا ۋە شىمالىي ئاسىيادىكى كەڭ زېمىنلارغا ھۆكۈمرانلىق قىلىپ، ئارقىسىدا شانلىق مەدەنىيەت ئىزلىرىنى قالدۇرغانلىقىنى ئەسلەپ ئۆتتى. موڭغۇلىيە ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىن تېپىلغان مەڭگۈ تاشلار بۇنىڭ دەلىلىدۇر.

تاڭ سۇلالىسى گۇمران بولۇش گىردابىغا بېرىپ قېلىپ، ھەتتا پايتەختىدىن ئايرىلىپ قالغاندا، قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئۇيغۇر ئورخۇن دۆلىتىدىن ياردەم سورىغانىدى. ئۇيغۇر قاغانى، بايانچۇر قاغان، پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ تاڭ زېمىنىنى ئىشغال قىلىۋېلىشنىڭ ئورنىغا، 5000 كىشىلىك تاللانما قوشۇن ئەۋەتىپ ياردەم بەرگەن. قىسقا ۋاقىت ئىچىدە، ئۇيغۇر قوشۇنلىرى ئىسيانچىلارنى ھەل قىلغۇچ دەرىجىدە مەغلۇپ قىلىپ، تاڭ دۆلىتىنى ۋەيران بولۇشتىن قۇتۇلدۇرۇپ قالغان.

«ئۇ ۋاقىتتا، ئۇيغۇرلار تاڭ سۇلالىسىنى بويسۇندۇرۇپ، خىتايلارنى مۇستەملىكە قىلالايتتى، لېكىن ئۇنداق قىلمىدى. بۇ ئۇيغۇرلارنىڭ نەقەدەر ئىنسانپەرۋەر ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ» دېدى گېرمانىيەلىك ساياھەتچى.

1949-يىلى، خىتاي كوممۇنىست ھاكىمىيىتى قۇرۇلۇپ، شەرقىي تۈركىستانغا كىرگەندە، «بىز ئۇيغۇرلارغا سوتسىيالىستىك دۆلەت قۇرۇشقا ياردەم بېرىمىز ۋە بەش يىلدىن كېيىن چىقىپ كېتىمىز» دەپ دۇنيانى ئالدىغان، ئەمما ئۇنىڭدىن كېيىن بىزنى ئۇزۇن مۇددەت مۇستەملىكە قىلىپ، ھازىر ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈۋاتىدۇ.

«خىتاينىڭ بۇ رەزىللىكى چوقۇم دۇنيا مىقياسىدا كۈچلۈك قارشىلىققا ئۇچرىشى كېرەك!» دەپ قوشۇمچە قىلدى گېرمانىيەلىك. «سىز تەشۋىقاتىڭىزدا ئۇيغۇر تارىخى ۋە كىملىكىنى داۋاملىشىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق بىلەن ئۈنۈملۈك باغلاپ، ساياھەتچىلەرگە ھالقىلىق ئۇچۇرلارنى بېرىپسىز. مەن سىزنىڭ دەۋايىڭىزنى قوللايمەن ۋە سىلەرنىڭ تېزراق مۇستەملىكىچىلىكتىن قۇتۇلۇپ، مۇستەقىل دۆلىتىڭلارنى قۇرۇشۇڭلارغا تىلەكداشمەن».

«سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھاكىمىيىتى يىمىرىلگەنگە ئوخشاش، خىتاي كوممۇنىست ھاكىمىيىتىنىڭ يىمىرىلىدىغان كۈنلىرىمۇ يىراق ئەمەس. سىلەرنىڭ مۇستەقىللىق پۇرسىتىڭلار چوقۇم كېلىدۇ — ئۈمىدۋار بولۇڭلار!» ئۇ ئاندىن ئاق لاتاغا: «شەرقىي تۈركىستانغا مۇستەقىللىق! خىتاي ئىشغالىيىتىدىكى شەرقىي تۈركىستاندىكى جازا لاگېرلىرى تاقالسۇن!» دەپ يېزىپ، مەن بىلەن خاتىرە سۈرەتكە چۈشكەندىن كېيىن خوشلاشتى.

يالغۇز كىشىلىك نامايىشلىرىم جەريانىدا، مەن دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن كەلگەن، ئۇيغۇر دەۋاسىنىڭ ھەققانىي بىر دەۋا ئىكەنلىكىنى چۈشەنگەن نۇرغۇн ساياھەتچىلەر بىلەن مۇشۇنداق سۆھبەتلەردە بولدۇم. ئۇلار ماڭا دېگەن سۆزلەر مۇنداق ئىدى: «سىلەر دۇچ كېلىۋاتقان زۇلۇم پەقەت خىتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق خاتىرىسىنىڭ ناچارلىقىدىنلا ئەمەس، بەلكى سىلەرنىڭ دۆلىتىڭلارنىڭ خىتاي مۇستەملىكىسىگە چۈشۈپ قالغانلىقىدىن ئىكەن. خىتاي باشقا ھەرقانداق مۇستەملىكىچىدىن كۆپ رەزىل، ئاچكۆز ۋە قەبىھ ئىكەن. ئۇلارنىڭ مەقسىتى سىلەرنىڭ قايتا باش كۆتۈرەلمەسلىكىڭلارگە كاپالەتلىك قىلىش ۋە ئاخىرىدا سىلەرنى يوقىتىۋېتىش. سىلەر ئەركىن بىر دۆلەتتە ياشاۋاتقان ئىكەنسىلەر، بۇ يەردىمۇ ئەركىن بولۇڭلار — كۈچلۈك بولۇڭلار، مۇستەقىللىق ئارزۇسىنى ئېتىقادقا ئايلاندۇرۇڭلار ۋە پەرزەنتلىرىڭلارغا مىللىي روھنى يېتىلدۈرۈشنى ئۇنتۇپ قالماڭلار». نۇرغۇن كىشىلەر ماڭا مۇشۇنداق سۆزلەرنى قىلدى.

مىللىي روھىمىزنى قانداق ئويغىتىمىز؟ دۆلەتچىلىك ئىدىيەمىزنى قانداق تىكلەيمىز؟ مەن بۇ ھەقتە چوڭقۇر ئويلاندىم. بىز — ئىسلامغا ئېتىقاد قىلىدىغان مۇسۇلمان ئۇيغۇرلار — ئۈممەتنىڭ بىر قىسمىمىز، ئەمما بۈگۈنكى كۈندە مۇسۇلمانلار ئارىسىدا ئۈممەت ئېڭى يوقالدى. خىتايلار بۇنى ياخشى بىلىدۇ، شۇڭلاشقا ئۇلار مۇسۇلمان دۇنياسىنىڭ كۆز ئالدىدا بىزگە نومۇسسىزلارچە ھۇجۇم قىلالاۋاتىدۇ.

خىتاي مىللىتىگە مىڭلىغان يىللاردىن بېرى سىڭىپ كەتكەن «تىلى باشقىنىڭ دىلى باشقا» ئىدېئولوگىيەسى سەۋەبىدىن، خىتاي ھەمىشە باشقا مىللەتلەرنى دۈشمەن كۆرۈپ كەلگەن. بۈگۈن، ئۇ بۇ ئالىيجاناب خەلقنى يوقىتىۋاتىدۇ.

ئەمدى، بىزنىڭ مەۋجۇتلۇقىمىزنىڭ قىممىتى ۋە ئاساسى نېمە؟ مىللىي ئاڭ ۋە مىللىي دۆلەت. ئاللاھ بىزنى ئۇيغۇر قىلىپ ياراتتى ۋە شەرقىي تۈركىستاننى بىزگە زېمىن قىلىپ بەردى. ھەر بىر مىللەتنىڭ ئۆزگىچىلىكى ئاللاھنىڭ بىر ئايىتىدۇر، ئۇنى قوغداش ئىماننىڭ تەقەززاسىدۇر.

ئۇيغۇرلارنىڭ زېمىنى ۋە بۇ زېمىن ئۈستىدىكى ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۇيغۇرلارغا مەنسۇپ — بۇ ئاڭ بىزنىڭ يېتەكچى ئىدىيەمىزدۇر. بىز مۇستەقىللىقنى روھىمىزدا، تەپەككۇرىمىزدا، كاللىمىزدا ۋە ھەرىكىتىمىزدە ئەمەلگە ئاشۇرۇشىمىز كېرەك.

بۇنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن، قولىمىزدىن كېلىدىغان ھەر قانداق ئىشنى قىلىشىمىز لازىم. ئەڭ مۇھىمى، بىز بۇ ئۇچۇرلارنى دۇنياغا كەڭ تارقىتىشىمىز كېرەك؛ بۇنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنىڭ نۇرغۇن ئۇسۇللىرى ۋە يوللىرى بار. بۇلارنىڭ ئىچىدىكى ئەڭ مۇھىمى ھەر يىلى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى خاتىرىلەشتۇر.

شەرقىي تۈركىستان خەلقى 1933-يىلى 12-نويابىردا قەشقەردە، 1944-يىلى 12-نويابىردا غۇلجىدا ئارقا-ئارقىدىن ئىككى قېتىم شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىنى قۇردى. مىڭلىغان شېھىتلىرىمىزنىڭ قىزىل قېنى بەدىلىگە قۇرۇلغان بۇ ئىككى مۇقەددەس جۇمھۇرىيەت، خەلقىمىز تەرىپىدىن يىللاردىن بېرى بىر گەۋدە سۈپىتىدە قەدىرلىنىپ، ھەر يىلى 12-نويابىردا جۇمھۇرىيەت كۈنىمىز چەت ئەللەردە خاتىرىلىنىپ كەلدى.

بۇ كۈننى خاتىرىلەش ئارقىلىق، بىز ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ ئەركىنلىككە ئىنتىلىدىغانلىقىنى، ئۆزىنى ئۆزى ئىدارە قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە ئىكەنلىكىنى ۋە يۈكسەك دېموكراتىك ئاڭغا ئىگە ئىكەنلىكىنى نامايان قىلىمىز. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، بىز دۇنياغا شەرقىي تۈركىستان خەلقىنىڭ ئەركىنلىككە بولغان مىللىي ئىرادىسىنى جاكارلايمىز.

بۇ ئىككى جۇمھۇرىيەت ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننىڭ مىللىي مۇستەقىللىقىنىڭ سىمۋولىدۇر. ئۇنىڭدىن باشقا، بۇ ئىككى جۇمھۇرىيەت قالدۇرۇپ كەتكەن قىممەتلىك تەجرىبە-ساۋاقلار ۋە جەڭگىۋار روھ، بىز بۈگۈن داۋاملاشتۇرۇۋاتقان شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق ھەرىكىتى ئۈچۈن يولىمىزنى يورۇتۇپ تۇرغان مەشئەل ۋە مەنىۋى ئوزۇق بولۇپ كەلمەكتە. بۇ ئىككى جۇمھۇرىيەتنى ھەر دائىم ئەسلەپ، ئۇلارنىڭ روھىغا ۋارىسلىق قىلىش ھەممىمىزنىڭ مىللىي ۋە ۋىجدانىي بۇرچىمىزدۇر.

مەن ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدا يالغۇز كىشىلىك نامايىشنى باشلىغاندىن بۇيان، مۇستەملىكە ئاستىدىكى مىللەتلەرنىڭ ئۆزلىرىنىڭ مىللىي مۇستەقىللىق كۈنىنى خاتىرىلەۋاتقان پائالىيەتلىرىنى كۆزىتىپ كەلدىم. ئۇلارنىڭ مىللىي مۇستەقىللىق كۈنى پائالىيەتلىرىدىن ئىلھام ئېلىپ، ئامستېردام مەيدانىدا شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى خاتىرىلەشنى مىللەت ئالدىدىكى مەسئۇلىيىتىم ۋە بۇرچۇم دەپ بىلدىم. 2019-يىلى 16-نويابىر، مەن ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدا تۇنجى قېتىملىق شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى خاتىرىلەش پائالىيىتىنى ئۆتكۈزدۈم.

بۇ پائالىيەتكە 200 ئەتراپىدا ئۇيغۇر قاتناشتى. پائالىيەت شەرقىي تۈركىستاننىڭ ھەيۋەتلىك دۆلەت مارشى بىلەن باشلاندى، ئارقىدىن بايراق چىقىرىش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلۈپ، ئاي-يۇلتۇزلۇق كۆك بايراق ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدا لىپىلدىدى. ئاندىن، مەن پائالىيەتنىڭ ئەھمىيىتىنى ئۈچ تىلدا چۈشەندۈرۈپ، نەق مەيداندىن بىۋاسىتە تارقاتتىم. بۇ خاتىرىلەش پائالىيىتى ئۈچۈن، مەن خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان ھەر خىل تېمىدىكى ئون نەچچە پىلاكات بىلەن بىرگە، ئىككى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ۋە ئۇيغۇر تارىخىغا ئائىت پىلاكاتلارنى كۆرسەتتىم.

ئەڭ كۆپ دىققەتنى تارتقانلىرى — جۇمھۇرىيەت كۈنى پائالىيىتى ئۈچۈن ھازىرلانغان ئىككى جۇمھۇرىيىتىمىزنىڭ قىسقىچە تارىخىي سۈرەتلىرى ۋە ئۇيغۇر تارىخىغا ئائىت پىلاكاتلار بولدى. بۇ پائالىيەتنى توردا كۆرگەن دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى قوللىغۇچىلاردىن نۇرغۇن تەبرىك ئۇچۇرلىرىنى تاپشۇرۇۋالدىم. ئۇلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ئۇيغۇرلارنىڭ خىتاي مۇستەملىكىسىدىن قۇتۇلۇپ، ئۆز دۆلىتىنى قۇرۇشىغا ياخشى تىلەكلەرنى بىلدۈرگەنىدى — بۇ ئۇچۇرلارنى ئوقۇپ كۆڭلۈم خۇشاللىققا تولدى.

مەن بۇ شانلىق تارىخنى ياراتقان ئەجدادلىرىمىزدىن پەخىرلەندىم. ئۇلارنىڭ روھىغا دۇئا قىلدىم. بۇ پائالىيەتنىڭ ئەمەلىي ئەھمىيىتىنى ھېس قىلغاندىن كېيىن، ئەجدادلىرىمىزنىڭ روھىغا ۋارىسلىق قىلىپ، ئۇلار ياققان مەشئەلنى ھەرگىز ئۆچۈرمەسلىك ئۈچۈن، ھەر يىلى ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدا شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى تەبرىكلەش پائالىيىتىنى ئۇيۇشتۇرۇشنى قارار قىلدىم — بۇ مېنىڭ مەسئۇلىيىتىم ۋە بۇرچۇمغا ئايلاندى، ھەمدە شۇنىڭدىن بېرى داۋاملاشتۇرۇپ كەلدىم. ئەپسۇسلىنارلىقى، 2024-يىلى نويابىردا، ئىسرائىلىيەلىك پۇتبول بېزەرلىرى بىلەن پەلەستىننى قوللىغۇچى نامايىشچىلار ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇش سەۋەبىدىن، دام مەيدانىدىكى پائالىيەتلەر بىر مەزگىل ۋاقتىنچە چەكلەنگەنلىكى ئۈچۈن، شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى خاتىرىلەش پائالىيىتىنى ئۆتكۈزەلمەي قاتتىق ئۈمىدسىزلەندىم.

دۆلەتنى ۋەتىنىمىزدە قۇرۇشتىن ئاۋۋال، ئۇنى قەلبىمىزدە بەرپا قىلايلى ۋە ھەرىكىتىمىز ئارقىلىق رېئاللىققا ئايلاندۇرايلى. ھەر يىلى ئۆتكۈزۈلىدىغان شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى ھەر خىل شەكىللەردە خاتىرىلەيلى. دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ھەر خىل ئۇسۇللار بىلەن بىر يەرگە جەم بولۇپ، مىللىي بايرىمىمىزنى تەبرىكلەيلى! ئۇيغۇرنىڭ مۇستەقىللىق ئىرادىسىنى دۇنياغا جاكارلايلى.

بۇ يىل، مەن يەنە شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى 16-نويابىردا خاتىرىلەيمەن. شۇڭا، 2025-يىلى 16-نويابىر، ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىغا كېلىڭ! شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنىنى بىرلىكتە خاتىرىلەيلى! مۇستەقىللىق ئارزۇيىمىزنى دۇنياغا بىرلىكتە جاكارلايلى! مۇستەقىللىقنى — روھىمىزدا، ئىدېئولوگىيەمىزدە، تەپەككۇرىمىزدا، پائالىيىتىمىزدە ۋە ئەمەلىي ھەرىكىتىمىزدە ئەمەلگە ئاشۇرايلى!

ئابدۇرېھىم غېنى ئۇيغۇر

ئابدۇرېھىم غېنى گوللاندىيەدە ياشايدىغان ئۇيغۇر پائالىيەتچى بولۇپ، ئامستېردامنىڭ دام مەيدانىدىكى يالغۇز كىشىلىك نامايىشلىرى بىلەن تونۇلغان. ئۇ يەنە ساياھەتچىلەرگە ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنىڭ ھەقىقىتىنى ئاڭلىتىدۇ.

https://bitterwinter.org/why-uyghurs-commemorated-the-east-turkestan-republic-day/